Choroby zastawek. Warto wiedzieć.

W sercu znajdują się cztery rodzaje zastawek, które odpowiadają za kontrolowanie przepływu krwi i zapobiegają jej cofaniu się. Krew przepływa z przedsionków do komór przez zastawki przedsionkowo-komorowe: zastawkę dwudzielną (mitralną) i trójdzielną. Kiedy komory serca są wypełnione, zastawki przedsionkowo-komorowe są zamknięte, by uniemożliwić cofanie się krwi w czasie skurczu komór. Gdy komory kurczą się, otwierają się wówczas zastawki pnia płucnego oraz aorty. Po zakończeniu skurczu, zastawki te ulegają zamknięciu. Cykl ten powtarza się, umożliwiając prawidłowe krążenie krwi po organizmie.

Istnieje kilka rodzajów chorób zastawek:

*Zwężenie zastawki – dochodzi do niego, gdy otwór ujścia zastawki jest mniejszy niż w prawidłowych warunkach. Zwężone ujście może w znacznym stopniu utrudniać sercu pompowanie krwi. Może to doprowadzić do niewydolności serca lub innych objawów. Zwężenie, czyli stenoza może dotyczyć każdej z czterech zastawek serca.

*Niedomykalność zastawki – rozwija się, gdy zastawka nie zamyka się całkowicie. Prowadzi to do przeciekania krwi i jej cofania się. Gdy niedomykalność się pogłębia, serce pracuje coraz ciężej.
Przyczyny chorób zastawek mogą być wrodzone i nabyte. Wrodzone wady zastawek najczęściej są związane z ich nieprawidłową wielkością, deformacjami płatków lub nieprawidłowym przyczepem płatków zastawek. Wrodzone wady najczęściej dotyczą zastawki aortalnej i zastawki pnia płucnego. Jedną z najczęstszych wad jest dwupłatkowa zastawka aortalna. Wada ta dotyczy około 2% populacji.

Nabyte choroby zastawek mogą być związane np. z przebytym infekcyjnym zapaleniem wsierdzia lub gorączką reumatyczną, nadciśnieniem tętniczym, miażdżycą.

Do objawów wad zastawek serca należą przede wszystkim:

  • kołatanie serca, ból w klatce piersiowej
  • uczucie pełności w brzuchu, nudności, brak apetytu, wychudzenie, częste oddawanie moczu w nocy
  • duszność w czasie wykonywania wysiłku, a w bardziej zaawansowanej postaci w trakcie spoczynku i w nocy; duszność nocna wymusza często używanie wielu poduszek, chorzy nie tolerują leżenia na płasko
  • zawroty głowy, osłabienie, łatwe męczenie się,
  • obrzęki wokół kostek, w obrębie stóp lub brzucha - obrzęki nóg nasilają się w ciągu dnia również w pozycji stojącej , u osób stale leżących obrzęki pleców
  • uporczywy suchy kaszel, nawracające zapalenia oskrzeli

Następstwa chorób zastawek serca

Choroba ta może prowadzić do znacznego upośledzenia sprawności i może wiązać się z utratą pracy, koniecznością ograniczenia swojej aktywności. Choroba może prowadzić do przedwczesnej śmierci, najczęściej w wyniku gwałtownego zaostrzenia niewydolności serca lub zaburzeń rymu serca. W wielu przypadkach można jednak temu zapobiec, lub znacznie poprawić jakość życia wcześnie rozpoznając chorobę i podejmując właściwe leczenie, w tym zabiegi kardiochirurgiczne i zdrowy styl życia!

Wada zastawki - jakie badania?

U każdej osoby ze stwierdzonym szmerem w sercu lub podejrzeniem wady na podstawie innych objawów należy wykonywać następujące badania: EKG, RTG klatki piersiowej, ECHO serca. W niektórych przypadkach niezbędne będą dalsze badania. Zawsze należy poszukiwać przyczyny uszkodzenia zastawki: choroba reumatyczna, miażdżyca, nadciśnienie tętnicze, zapalenie wsierdzia i inne.
– Okresowo w celu oceny zaawansowania choroby oraz skuteczności leczenia powtarza się badania: EKG, RTG klatki piersiowej, ECHO.
– U osób z zaburzeniami rytmu serca wykonuje się EKG met Holtera, często wielokrotnie.
– U osób leczonych lekami moczopędnymi trzeba okresowo sprawdzać stężenie tzw. elektrolitów, a zwłaszcza potasu, gdyż mogą powstać groźne zaburzenia.
– Okresowo należy sprawdzać funkcję nerek (badanie moczu, kreatynina), gdyż jest to bardzo ważne dla ustalania bezpiecznych dawek leków.
– U osób kwalifikowanych do operacji wymiany zastawki należy wykonać koronarografię, gdyż w razie współistnienia choroby niedokrwiennej serca należy ją leczyć zabiegowo przed lub razem z operacją wymiany zastawki.
– U osób ze sztuczną zastawką serca podaje się leczenie przeciwkrzepliwe – niezbędne są więc okresowe badania parametrów krzepnięcia krwi (wskaźnik protrombinowy, INR).
– W bardzo ciężkich, nieoperacyjnych przypadkach należy rozważyć o ile nie ma przeciwwskazań przeszczep serca i wykonać wszystkie niezbędne badania do kwalifikacji do tej operacji.

Bardzo ważne jest określenie przyczyny uszkodzenia zastawki serca, gdyż jej leczenie może zapobiec lub zwolnić dalszy postęp choroby. Ważna jest zmiana stylu życia! Należy prawidłowo się odżywiać, o ile to możliwe utrzymywać wagę ciała w prawidłowych granicach. Bezwzględnie należy zaprzestać palenia papierosów czy fajki również dotyczy to członków rodziny! Należy leczyć współistniejące choroby tj. cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, podwyższony cholesterol i inne. Pod kontrolą lekarza należy dostosować wielkość wysiłku fizycznego. Bardzo ważna jest stała, regularna kontrola aby ustalić czas, w którym niezbędne będzie leczenie operacyjne.
Leki najczęściej używane w leczeniu tej choroby to:

1.  U osób bez objawów i przy braku wskazań do leczenia operacyjnego – obserwacja.

2.  U osób z objawami niewydolności serca:
– ACE-inhibitory – powinny być stosowane w maksymalnej tolerowanej dawce u każdego chorego o ile nie ma przeciwwskazań
– Leki moczopędne – u większości chorych, najlepiej skojarzenie Furosemidu i Spironolaktonu.
– Digoksyna – u wielu chorych.
– Beta-blokery – w małych dawkach, zwłaszcza Carvedilol u części chorych.
– Inne – indywidualnie u każdego chorego.

3.  U osób z zaburzeniami rytmu serca:
– amiodarone – bardzo skuteczny, ale posiadający liczne działania uboczne.
– digoksyna – u osób z szybkim migotaniem przedsionków.
– beta-blokery – o ile brak przeciwwskazań.
– antagoniści wapnia – mniej skuteczne, ale posiadają mniej działań niepożądanych.
– aspiryna – zwłaszcza u osób z chorobą niedokrwienną serca.
– Leczenie przeciwkrzepliwe – u chorych z utrwalonym migotaniem przedsionków.
– Inne – indywidualnie u każdego chorego.

4.  U osób ze sztuczną zastawką serca:
– Leczenie przeciwkrzepliwe – u chorych ze sztuczną zastawką serca.
– Inne – indywidualnie u każdego chorego

Leczenie zabiegowe:
– Walwuloplastyka (poprawianie własnej zastawki)
– Wszczepienie protezy zastawki (sztucznej lub biologicznej), także drogą przezskórną
– Przeszczep serca

– lekarz rodzinny rozpoznaje chorobę –  poprosić o skierowanie do specjalisty kardiologa.
– zaostrzenia choroby powtarzają się często, wielokrotnie chory leczony jest w szpitalu – koniecznie skonsultować się z lekarzem specjalistą, najlepiej z ośrodka kardiochirurgicznego, ponieważ prawdopodobnie wada zastawki jest bardzo zaawansowana i wymaga leczenia operacyjnego.
– pojawia się bardzo silna duszność (często słyszalne bulgotanie w klatce piersiowej, widoczne zasinienie twarzy) –  natychmiast wezwać pogotowie, gdyż jest to prawdopodobnie obrzęk płuc – tzn. bardzo silne pogorszenie choroby zagrażające życiu.
– pojawia się kołatanie serca –  prawdopodobnie jest to migotanie przedsionków lub inna arytmia. Jeśli objawy wystąpiły po raz pierwszy należy natychmiast zgłosić się do lekarza lub wezwać pogotowie (zależy od stanu chorego), nie należy nic jeść. Jeśli kołatanie występuje po raz kolejny należy postępować zgodnie z zaleceniami lekarza prowadzącego.
– chcemy wyjechać na wycieczkę, wczasy – zapytać lekarza czy nie jest to zbyt ryzykowne, zaopatrzyć się w zapas leków,  sprawdzić czy istnieje możliwość pomocy lekarskiej w miejscu do którego się udajemy. Warto mieć przy sobie telefon komórkowy.

W każdej sytuacji warto zapytać:

– o stan zaawansowania choroby zastawki, należy wiedzieć jak duży wysiłek fizyczny można wykonać w miarę bezpiecznie.
– o ewentualne badania dodatkowe: EKG, ECHO, koronarografię.
– o możliwość leczenia zabiegowego, jest to najskuteczniejsza metoda leczenia w zaawansowanych przypadkach.
– o ewentualne działania uboczne przepisywanych leków, każdy lek może wywoływać różne uboczne działania, należy poinformować lekarza o wszystkich swoich chorobach i dolegliwościach choćby wydawały się bez związku z chorobą serca, gdyż leki mogą pogorszyć te stany.
– o poziom cholesterolu, cukru, ciśnienie tętnicze krwi, są to czynniki ryzyka wymagające leczenia w razie podwyższonych wartości.
– o dietę, bardzo ważne jest prawidłowe odżywianie się w celu utrzymania prawidłowych wartości stężenia cholesterolu, cukru, ciśnienia tętniczego krwi. 

– o ograniczenie ilości płynów i soli kuchennej na dobę.
– o ewentualne leczenie uzależnienia od nikotyny, istnieją obecnie leki wspomagające rzucanie palenia.

 

NASI SPECJALIŚCI